Een dubbel-cd, in eigen beheer uitgebracht, vers geoffreerd en alweer bedolven onder nieuwe overheidsmaatregelen: het duo Lysenko en Boland krijgt de kans niet om hun prachtige samenwerking te presenteren op de Nederlandse podia noch hun album ‘De sneeuwstorm’, juist in de periode waarin Poesjkins verhaal en de thematiek zo goed passen. Bovendien is dit album niet zomaar een sprookje op muziek. Feitelijk heeft bayanist en arrangeur Oleg Lysenko van Poesjkins vertelling een nieuw melodrama gemaakt, met behulp van de muziek die Georgi Sviridov oorspronkelijk componeerde voor de gelijknamige film uit 1964 van Vladimir Basov. Sviridov volgde in zijn muziek het filmverhaal, dat wezenlijk anders van volgorde is dan het oorspronkelijke verhaal van Poesjkin.
Lysenko heeft zeer vernuftig gebruik gemaakt van Sviridovs muziek (klik hier voor de bespreking van de orkestsuite door Siebe Riedstra) en bij elke episode in het verhaal steeds de juiste stemming getroffen met fragmenten uit de orkestmuziek, die hij dus ook nog eens teruggebracht heeft tot speelbare muziek voor de veelzijdige bayan, de Russische knoppenaccordeon met zijn vele registers. Door herhaling van bepaalde thema’s ontstaat ook een leidmotiefwerking in het verhaal; zeer knap doordacht! Het resultaat is muzikaal verbluffend, kleurrijk, maar vooral vol vertellende kracht. Gelijk aan het begin, de Troika-muziek, denderen we het verhaal in en worden we de ijskoude winter van 1812 binnengesleurd.
Het jaartal is belangrijk: op dat moment staat Napoleon op het punt Rusland binnen te vallen. Die politieke achtergrond vormt een belangwekkend dreigend element in het verhaal over een meisje van goeden huize en een arme vaandrig (derde officier) die in het geheim in het huwelijk willen treden in een kerkje een dorp verderop. De voorlopige vlucht van haar familie is ook al gepland, maar de sneeuwstorm bepaalt het lot van de geliefden, die ieder apart naar de inzegening zullen reizen…
Overigens werd het verhaal door Poesjkin geschreven in 1830, het jaar waarin hij zelf gedwongen lange tijd op een landgoed in de regio Nizhni Novgorod vastzat – in lock-down! – vanwege een cholera-epidemie. Een deel van dat landgoed had hij cadeau gekregen van zijn vader, vanwege zijn zojuist gesloten eigen huwelijk! De daar geschreven verhalencyclus ‘De verhalen van wijlen Ivan Petrovitsj Belkin’, waarin ‘De sneeuwstorm’ voorkomt, is het eerste voltooide proza van Poesjkin.
Zoals de muziek van Sviridov uitbundig in haar volksmuzikaliteit is, zo helder en licht van toets is de verwoording van Poesjkin. Slavist Hans Boland vertaalde het complete werk van de Russische schrijver in het Nederlands op meesterlijke wijze, met behoud van de typische Poesjkin-kenmerken zoals de levendige beeldvorming en de schijnbare eenvoud en spontaniteit van zijn uiterst verfijnd gesneden woordgebruik. Ook in ‘De sneeuwstorm’ is geen woord teveel, ontstijgt het betoog steeds een zakelijke weergave en lijkt er zelfs binnen het ijskoude drama nog plek voor een luchtige opmerking. Vele jaren ervaring als voordachtskunstenaar klinken bovendien door in zijn eigen interpretatie van de tekst op het album, waarin hij zich moeiteloos door de scènes beweegt als de verteller en steeds de verleiding weerstaat om een rolletje te diep in te kleuren.
Boland en Lysenko komen met deze muzikale vertelling tot een wonderschoon en op zeer hoog niveau uitgevoerd eerbetoon aan de vertelkunst van Poesjkin, de o zo romantische muziek van Sviridov en laten ze de luisteraar verlangen naar de gezellige avonden van weleer, toen het hoorspel ontstond. Een bonus is de tweede cd, waarop Oleg Lysenko zijn virtuositeit op de bayan nogmaals mag demonstreren in de complete suite van Sviridov, al had die qua tijdsduur best gepast op de eerste cd. Helaas ontbreken de technische gegevens van het album en de tijdsduur per track. Maar dat mag niemand weerhouden om dit album te ‘halen’ op Lysenko’s website.
Tot slot: het album zelf biedt nóg meer kunst: twee zeer sfeervolle, ‘gure’ en wervelende winterscènes, schilderijen van de hand van de Groningse beeldend kunstenares Jacqueline Kasemier. Ze maakte deze speciaal voor het project; de schilderijen reizen ook mee bij de live-uitvoeringen van duo Boland & Lysenko.
Een ideaal cadeau voor de wintermaanden!
Harry-Imre Dijkstra, december 2021